Orduyu Kim Yıpratıyor

 (Umran Dergisi)

“Ben artık yabancılardan sızlanmayayım

Çünkü bana ne yaptıysa tanışlar yaptı.”

Hafız

Güneydoğu’da arda arda sivillerin ve komando erlerin pusuya düşürülerek öldürülmesi ile ordu üzerinde bir tartışma başlatılmıştır. Güvenlikle ilgili ordunun görev ve sorumlulukları üzerine başlatılan tartışma, emekli komutanların terör ve Kürt sorunuyla ilgili ‘geçmişte yanlış yaptık’ açıklamaları ile ilginç bir boyuta taşınmıştır. Genellikle Ordu ile ilgili konularda herhangi bir tartışma başladığı zaman ‘ordunun yıpratılmak istendiği’ söylenerek tartışmaların önü kesilmek istenmektedir.

Ordunun yıpratılmak istendiği bir gerçektir. Fakat bu yıpratmanın sadece dışardan gelmediği, emekli ya da muvazzaf subayların bir kısmının eylemleri ve söylemleriyle ordunun yıpranmasına katkıda bulundukları da bir gerçektir. Bu çalışmada bu konu, dar bir çerçevede, ele alınacaktır. Burada amaç birilerini yıpratmak ve suçlamak değil; sorunun kaynaklarını keşfedip, çözümüne yardımcı olmaktır.

Ordunun Yıpratılması

Ordunun yıpratılması ile ilgili bir çalışma, iç içe geçmiş şu iki soruya cevap aramalıdır:

1. Orduyu birileri yıpratmak istiyor. Kim bunlar?

2. Orduyu birileri yıpratıyor. Kim bunlar?

İkinci soru birinciyi ihata etmekle beraber aralarında niyet açısından çok önemli fark vardır. Sonuçları açısından değil niyetleri açısından böyle bir ayırım yapmak zorunlu olmaktadır. Çünkü birincisinde kasıt vardır, kasti bir tavır alış ve davranış vardır. Amaçlı bir yıpratma söz konusudur. İkincisinde kasıt yoktur, farkında olamama, ne yaptığını bilememe veya bir öfke, mağduriyet ve canı yanmışlık vardır.

Orduyu Yıpratmak İsteyenler 

Jeopolitik, jeostratejik önemi çok yüksek olan bir coğrafyada bulunan Türkiye’nin zayıf olması, geri kalması, bilimsel, teknolojik, ekonomik, askeri olarak çökertilmesini ve toplumsal yapısının çözülmesini isteyen pek çok ülke mevcuttur. Irak’ta, Filistin’de, Lübnan’da, Afganistan’da iğrenç bir savaş zinciri devam ederken, buralara sahip çıkma sorumluluğu olan bir Türkiye’nin sesini çıkaramaması için en başta ordusunun diskalifiye edilmek isteneceği çok açık bir gerçektir. Bu değerlerarası mücadelenin, uluslararası mücadelenin temel yasasıdır. Böylesi önemli bir coğrafyadaki Türkiye’nin Ordusunun yıpratılmak istendiği doğru bir tespittir. Ordunun yıpratılmasını isteyenler, Türkiye’nin bu coğrafyada kuvvetli olmasını istemeyen düşmanlarımız ve onların yerli işbirlikçileridir.

Bunlar kimlerdir sorusunun cevabı da çok açık ve nettir: ABD-İngiltere-İsrail-bir kısım AB ülkeleri ve bazı komşu ülkeler hem Türkiye’nin hem de ordunun güçlü olmasını istemezler.

Bugün ordunun yıpratılmasını isteyen ülkeler, ne yazık ki Türkiye’nin, kendilerini tek yanlı stratejik ortak, dost olarak ilan ettiği ülkelerdir. NATO’da birlikte olduğumuz ülkelerdir. 50 yıldır girmeye çalıştığımız AB ülkeleridir. Bütün bunların gözünde Türk ordusu, ihtiyaç hâsıl olduğunda kullanılacak bir fedai ve bir ön karakoldur. Büyük tefeci, vurguncu, Kadife Darbelerin patronu Soros, Sabancı Üniversitesi'nde yaptığı konuşmada; "Türkiye'nin en iyi ihracat ürünü ordusudur." derken bir bakıma Türkiye’nin ‘stratejik dostlarının/ortaklarının’(!) Türkiye’yi fedai olarak gördüklerini ifade etmiştir. Evet, Türkiye Kore’de fedailik yapmıştır. SSCB zamanında Türkiye’ye fedai olarak cephede saf tutturulmuştur. Şimdi de Irak, Afganistan ve Ortadoğu’da BOP, Büyük İsrail ve Büyük Ermenistan için saf durması istenmektedir. Buna direnen bir Türkiye, buna direnen bir ordu, bunlar ve bunların yerli işbirlikçileri tarafından yıpratılarak teslim alınmaya çalışılmaktadır. Bu doğal bir olaydır, anormal değildir. Anormal olan Türkiye’yi yönetenlerin bunu görememesi ve de kabullenememesidir.

Orduyu Yıpratanlar 

Ordunun düşman kategorisindekiler tarafından yıpratılmak istenip kısmen yıpratılması, ordunun yıpranmasını tek başına açıklamaz, açıklayamaz. Bu çerçevedeki bir analiz eksik bir yaklaşımdır. O nedenle ikinci soruyu sormamız kaçınılmazdır. 

Orduyu Başka Kimler Yıpratıyor?

Orduyu, birinci kategoridekileri devre dışı bırakarak ifade edersek, iki grup insan yıpratmaktadır:

Bazı subaylar

Cuntacılar, darbeciler

İleri geri ölçüsüzce konuşanlar, tehdit ve hakaret edenler

Bazı subayların uygulamalarından mağdur olan aydınlar, cemaatler ve siyasetçiler

Darbeler Orduyu Yıpratmaktadır 

Türkiye’nin, 1946 seçimlerini özel durumundan dolayı göz önüne almazsak, 1950 yılından sonra demokrasiye geçtiği ifade edilmektedir. Türkiye’nin yönetimi, seçimlerle beraber CHP’den DP’ye geçerek el değiştirmiştir. Türkiye’yi demokratik sürece sokmakla övünenler, demokrasi ve halk kavramlarını dillerinden düşürmeyenler, bu yönetim değişikliğini hiçbir zaman içlerine sindirememişlerdir. ‘Halka rağmen halk için’ ilkesini benimsemiş CHP ve onunla bütünleşmiş sivil ve askeri erkân, bizzat CHP kadroları içinden çıkıp gelen DP kadrolarını Cumhuriyet felsefesine ihanet etmiş kabul ederek irtica ile suçlamışlardır. Bu anlayışın bir sonucu olarak ordu içinde gruplaşmalar ve cuntalar oluşmaya başlamıştır. Cuntalaşma, ABD desteği ve tuzağı ile 27 Mayıs, 12 Mart, 12 Eylül, 28 Şubat ve 27 Nisan darbelerini getirmiştir.

(Mahir Kaynak’ın tabiri ile) ‘Ordunun daima seçimden başarı ile çıkmış büyük partilerle hep sorunu olmuştur’. Halk kendi seçtiklerinin ordu eli ile iktidardan uzaklaştırılmasını, ordunun siyasete karışması olarak algılamış, anlamış ve değerlendirmiştir. Her darbeden sonra yapılan seçimlerde, ordunun karşı olduğuna inandığı partiye destek vererek orduyu uyarmış, hatta cezalandırmıştır. Halk ordusuna karşı tutum ve tavrını, 1960’dan beri böyle belirlemiştir. Tüm seçim sonuçları bunun bir göstergesidir. Çünkü halk, darbeleri bir hak gaspı olarak görmektedir. Kendine yapılmış bir hakaret ve girişim olarak değerlendirmektedir. 12 Eylül darbe sonrasında Evren’in Özal aleyhine yaptığı bir konuşma, Turgut Sunalp paşanın MDP’sinin idam fermanı olmuştur.

Halk askeri sevmektedir, ancak darbelerden dolayı subayına karşı kızgın, öfkeli ve mesafelidir. Bugün bu gerçeğin bu ülkeyi seven herkes tarafından bilinmesinde ve ona göre davranmasında fayda vardır.

Darbeye Meşruiyet Kazandırmak için Oynanan Oyunlar Dökülen Kan Orduyu Yıpratmaktadır

Sivil ve askeri bürokrasi, Batının(ABD, AB) Türkiye üzerinde oynadığı oyunları zamanında farkedemeyip, Batının oynadığı satrancı zamanında görememişlerdir. Tüm siyasi iktidarlar, ABD menfaatleri ile çelişen kararlar aldığında veya uygulamalar yaptığında veya Batı’yı dengeleyecek şekilde farklı eksenlerle dayanışma içerisine girdiğinde CIA ve GLADYO gibi örgütlerle yıpratılmaya çalışılmıştır. ABD, halkı ile bütünleşmiş yönetimleri sevmez. Hele bu yönetimler, ABD menfaatlerine ters düşen politikaları hayata geçirmeye çalışırlarsa bunların iktidarda kalması hiç istenmez. Bu, ABD yönetimlerinin temel yaşam felsefesidir. Bunu, ne yazık ki Türkiye’deki bir kısım aydınlar, siyasetçiler ve sivil ve askeri bürokrasi, özellikle istihbarat örgütleri ve cuntalar, zamanında göremeyip, ABD’nin oynadığı satrançta rol alarak ülke halkına sıkıntılı süreçler yaşatmışlardır. 60, 70, 80 darbeleri öncesinde gençlik kullanılmış, kamplaştırılmış, kavga ettirilerek heba edilmiştir. 1960-1980 arası yetişen nesil darbecilerin, cuntacıların heba ettiği bir nesildir. Nice yiğit vatan evladı, pis bir ihtiras uğruna sokaklarda katledilmiş, nice analar ağlatılmıştır.

1970’lerde genç bir subay olan Sarp Kuray, 12 Mart darbe sürecindeki kullanılmışlığı yıllar sonra Aksiyon dergisine anlatarak tarihe tanıklık eder. Karanlıkta kalmış bazı olaylara ışık tutar:

“Bizim çok genç, en ateşli olduğumuz bir dönem bu. Böyle bir kararı veriyoruz. Bu, bizim, zaten olaya yenik başlamamız anlamına geliyor. Karşı tarafta bir sürü olayda pişmiş, tecrübeli, affedersiniz kaşarlaşmış kadrolar vardı. Ve bunlar bizden ortamın hazırlanmasını istiyorlardı. Bu çok önemli. Sonra bombalar atılıyor işte.”1

“Eylem... Bir tanesini söyleyeyim. ‘Yükseliş Koleji’ne bomba atın’ diyorlar. Gidiliyor, atılıyor… Muhsin Batur’un MGK’da yapacağı bir konuşmanın altyapısını oluşturmak için. Bu gerekçe ile istenmiştir.

(-Bu eylemin kararını kimler aldı?) Faruk Gürler ile Muhsin Batur çıkıyor benim karşıma. Tabii bunların arkasında Celil Gürkan paşalar var. Yani bizim bildiğimiz bunlar. Yani bunun arkası dolu tabii esasında. -

Devletin yapması gereken bir özeleştiri var burada. İşte derin, gizli denilen olaylar bunlar yani. Ama bunun tepesinde de Deniz Kuvvetleri, Hava Kuvvetleri ve Kara Kuvvetleri var. Bunun derinliği nerede, sığlığı nerede esasında? Biliniyor, bilinerek yapılıyor bu işler.

(İrtibat)Komiteden arkadaşlarla kuruluyor. Tabii bunlar giderek irtibatı biraz daha yaygınlaştırıyorlar. Çünkü bizim içimizde de bir dağınıklık yaratmak istiyorlar. Türkiye’deki devrimci gençlik bu oltaya takılmıştır. Mesela Deniz Gezmiş o zaman kaçıyor. Deniz Gezmiş’in evden eve ve belli yerlere naklini istediğimiz zaman bize Tarım Bakanı Turan Şahin’in arabasını veriyorlar. Ama orada ufak uyanıklık yapıp, kapıyı açık bırakıyorlar. Biz düz kontak yapıyoruz. O araba Ankara polisinin bildiği bir araba. Zaten dönemin emniyet müdürü de ‘Ben Deniz Gezmiş’i yakalayamam. Çünkü benim giremeyeceğim yerlerde saklanıyor’ diyor.

Dönüyoruz para istiyoruz. Bize soygun yaptırıyorlar. Bizi çok ciddi bir şekilde suça doğru itiyorlar esasında. Bir emniyet müfettişini bize takıyorlar ve o soyulacak yerleri gösteriyor ve soygun yapıyoruz.

(-Para kimlere gidiyor peki?) Para onlara gitti. İrfan Solmazer’in eline gitti.

Burada manipülasyon yapıp, yani Amerikan konseptleri ile bu ülkeyi idare edip, kargaşaların esas nedenlerini yaratanlar bunlardan pişmanlık duymalılar.”

“Son zamanlarda kafamızda şüpheler beliriyordu. Çünkü belli şeylerde zorladığım zaman kapalı tutuyorlardı ilişkileri. Mesela daha merkezî kadrolarda bir arkadaşımızla temsil hakkı istiyorduk, oraları kapatıyorlardı bize. 9 Mart olmayınca bizi ‘işte (Korgeneral) Atıf Erçıkan ihbarcılık yaptı’ falan diye teknik, taktik işlerle oyalıyorlardı. Halbuki bir Amerikan müdahalesi vardı işin arkasında. Bir hafta önce Muhsin Batur Amerika’ya gitmiş ve döndüğü zaman bu planı gerçekleştirmişlerdi.”1

Ayrıca Sarp Kuray, Kahramanmaraş olaylarının 12 Eylül cuntacılarının bir provokasyonu olduğunu belirtmektedir:

“… 1978’lerde Türkiye yine karışmaya başlamıştır. Kahramanmaraş olayları bunlardan biridir: “Kahramanmaraş Valisi Tahsin Soylu babamın arkadaşıydı. Ben ondan duymuştum. Eğer askerî birlikler oraya müdahale etmezse şehirde büyük bir katliam olacağını İçişleri Bakanlığı’na bildiriyor. İçişleri bakanı da İrfan Özaydınlı. Burunlarının dibinde birlikler var. Tekrar ortam aranıyor yani. Türkiye’de kardeş kardeşi vuruyor. Aynı 1971’deki kurgu yapılıyor esasında. Bu CIA kurgusudur ve bu Amerikan konseptidir. Ve bizim itiraz ettiğimiz burasıdır.”1

Maraş olayları ile ilgili olarak Ecevit, ‘Beni sıkıyönetim ilanına ikna edebilmek için Kahramanmaraş olaylarını tezgâhlamışlardır”. 2 demiştir.

Silahlı mücadelenin özeleştirisini yapan Sarp Kuray’ın, “Bunun, sonunda bir paylaşım savaşına döndüğünü gördüm. İttihat Terakki metotları bu işin içinde bir metot haline dönüştürülmüştür.” ifadesi ile; Demirel,’in, “Her Cumhurbaşkanlığı seçiminden önce orduda rahatsızlıklar artar.” ifadesi aynı anlama gelmektedir. Oysa 1970’lerde Sarp Kuray mağdur edenler, Demirel mağdur edilenler safındaydı.

Süleyman Demirel, Kenan Evren’in anılarına yönelik yaptığı değerlendirmede 12 Eylül’ün kanla beslenen bir darbe olduğunu belirtmiştir:

“Tarihe gömdüğümüz ve zaman içinde tarihin hükmüne bıraktığımız, özellikle altını çizerek belirtiyorum, silahlı kuvvetlerimizin değil, yalnızca 5 kişilik komuta heyetinin kanla beslediği ‘Darbe Planı’nın çirkin yüzünü ve kirli belgelerini biz deşmedik.”3

Bülent Ecevit, 28 Kasım 1990’da yaptığı bir açıklama ile Türkiye’deki faili meçhullerin arkasında GLADYO türü bir örgütün olduğu imasında bulunmuştur:

“Eğer bir ülkede gizli silahlarla donatılmış, devlet içinde fakat devlet denetimi dışında bir örgüt var ise, bütün bu gibi karanlık olayların ardında veya bazılarının ardında, o gizli örgütten bazı elemanların da yer almış olabileceği kuşkusu herhalde hafife alınamaz.” 

12 Eylülcü Orgeneral Bedrettin Demirel ise halk tarafından kurtarıcı olarak karşılanabilmek için meyva’nın olgunlaştırılması gerektiğini açıklamıştır:

“1979 Temmuz’unda da müdahaleyi gerektiren sebepler vardı ve müdahale kararı da vardı, ama biz biraz daha olgunlaşsın, itiraz edilmesin diye o zaman müdahaleyi yapmadık.”4

Demirel bu olgunlaştırma sürecine soru sorarak dikkat çekmiştir:

“Devletin yasal ve diğer imkânları tamamıyla birbirinin aynı iken, 13 Eylül günü durdurulan kan, 11 Eylül günü niçin akıyordu? Niçin?”5 

General Özkasnak, 28 Şubat’ın amacının RP’nin gelecek seçimlerde tek başına iktidar olmaması olduğunu daha sonraki yıllarda itiraf etmiştir: 

“28 Şubat Postmodern bir darbedir. O günün koşullarında 12 Mart ve 12 Eylül gibi Klasik Darbe yapılamazdı... Bugün 28 Şubat’ı küçümsemeye çalışanların bilmesi gereken bir gerçek de şudur: O süreç başarılı olmasaydı 18 Nisan 1999 seçim sonuçları alınamazdı... 18 Nisan’da verilen oy desteği düşmüşse, bunun nedeni 28 Şubat’tır.” 

Bu belgeleri vermekteki amacımız, darbelerin karanlık yüzünü ortaya koymak değildir. Bu konularda yazılmış yığınla kitap ve yayınlanmış makale vardır. Burada amacımız, cuntacıların darbelere meşruiyet kazandırabilmek için meyve olgunlaştırma operasyonu olarak provokasyonu, kan ve gözyaşı akmasını bir metot olarak benimseyip pek çok karanlık olayların faili olduklarına dikkat çekmek ve bütün bu olayların arka planının süreç içerisinde ortaya çıkması ile ordunun yıpratılmış olmasıdır. Atilla İlhan, 28 Şubat Postmodern Darbesinin asıl amacının da bu olduğunu söyler:

“28 Şubat Sabetayist bir darbedir; ekonomiyi batırmak ve halkı devletten soğutmak için yapılmıştır. Çevik Bir sabetayisttir.” 

Bütün bu karanlık olaylar açığa kavuştukça halkın subay kadroya bakışı, mesafeli olmaya başlamış, kırgınlık ve öfke birikimi meydana gelmiştir. Daha da önemlisi ve kötü olanı, bütün karanlık işlerin, faili meçhullerin arkasında bir derin devlet, bir ordu ve bir MİT parmağının aranır olmasıdır. Öyle bir psikoloji oluşmuştur ki yabancı güçlerin, yabancı istihbaratların açık operasyonlarında bile derin devletin, cuntaların, ordu içerisindeki kliklerin parmağı olduğu kanaati yerleşmiştir. Oluşan şuuraltı Nasrettin Hoca’nın ‘evim yanıyor’ fıkrasının benzeridir. İşin en tehlikeli yanı burasıdır. Çünkü yabancı istihbarat ve örgütler bu şuuraltı üzerine eylemlerini oturtmaktadırlar.

Şimdi şu soruları soralım:

Cunta ve çetelerin yaptığı bu pis ve kirli işler orduyu yıpratmamış mıdır? Her seferinde bir takım cuntacıların ABD tarafından kullanılması orduyu yıpratmamış mıdır?

Devletin ve ordunun daha fazla yıpratılması istenmiyorsa, bu şuuraltını temizleyecek bir şeffaflığa Türkiye getirilmelidir. Pis ve kirli işlerin asıl müsebbipleri anında deşifre edilerek halkın güveni kazanılmalıdır.

Subay Kadronun Halktan Kopuk Yaşaması Orduyu Yıpratmaktadır 

Cumhuriyet tarihinin belli bir döneminden sonra subay kadronun halkla irtibatı kopuktur. Subayların lojmanları ayrıdır, alışveriş merkezleri ayrıdır, servisleri ayrıdır ve tatil yerleri ayrıdır. Cenazelerde bile ayrı bir protokol uygulanmakta, özel oturma koltukları ve çadırlar camilere getirilmektedir. Sokakta yoklar, alış veriş merkezlerinde, pazarlarda, bakkallarda ve marketlerde yoklar. Mahallede yoklar, camide yoklar.

Sade vatandaşla arasına bu kadar mesafe koyan bir kadronun, bu halkı, bu milleti, ne oranda tanıyabildiği üzerinde düşünülmelidir. Halk, ne yer, ne içer, ne düşünür, ne ile sevinir, ne ile üzülür, olaylara bakışı nedir? Bütün bunları halktan bu kadar tecrit edilmiş bir şekilde yaşayan bir kadronun yeteri kadar görmesi, bilmesi mümkün değildir.

Bu şekilde tecrit edilmiş bir subay kadronun kafasında liseden başlayarak emekli oluncaya kadar aldıkları eğitimle oluşan bir halk kavramı vardır. O halk da Onuncu Yıl Marşı’nda ifade edilen ve fakat gerçekte olmayan sanal halktır. II. Mahmut’la başlayan, Cumhuriyetle zirveye tırmanan ‘Halka rağmen Halk için’ anlayışı, bu ülkede biri yaşayan halk, diğeri sanal halk olmak üzere iki halkın oluşmasına sebebiyet vermiştir. Sivil, asker bürokratik kadro sanal halkı inşa etmek için yaşayan halkı, görmezden gelmiş, ihmal etmiş, dikkate almamıştır. Kenan Evren’in tabiri ile (‘Bu halka güven olur mu; bugün alkışlar, yarın yuhalar, tıpkı futbol maçlarında olduğu gibi.’) halk güvenilmezdir. Bugün için subay kadro ile halkın ilişkisi şairin köyü ile ilişkisi gibidir:

“Uzakta bir köy görünür,

O köy bizim köyümüzdür.

Gitmesek de gelmesek de,

O köy bizim köyümüzdür.”

İsterseniz dizelerdeki köy yerine bir sefer halkı, bir sefer de orduyu koyarak okuyun. Sonra da duygularınızı yoklayın. Ne hissediyorsunuz? Orduyu halkından bu şekilde tecrit edilmiş bir şekilde yaşatmak ve tutmak orduyu yıpratmaktadır. 

Subay Kadronun Kullandığı Dil ve Üslup Orduyu Yıpratmaktadır 

Subay Kadro, bu ülke insanını yeteri kadar tanımadıkları için insanımızın hassasiyetlerini de bilememektedir. Ordunun kökeninde İttihat Terakkici bir gelenek olduğu için kullandıkları dil kırıcı, rencide edicidir. Üslûpları halka ağır gelmektedir. İnönü’nün tabiri ile her şeyin ‘kanunen ve cebren yapılması’ gerektiği tarzında bir tavır sergilemektedirler.

Eğer bu ülke insanını tanıyabilmiş olsalardı ‘Asker ocağı Peygamber ocağı değildir’ diyerek halkı rencide ederler miydi?

Eğer halkı tanıyabilmiş olsalardı, şehit annelerini törenlere almayacak kadar başörtüsü karşıtı bir duruş sergilerler miydi? Canı yanan anaları salonlarından dışarı çıkarırlar mıydı?

Eğer bu ülke insanının değerlerini bilmiş olsalardı, bir tiyatro sanatçısı Nejat Uygur’u GATA’da geçmiş olsun ziyareti yapmak isteyen Başbakanın hanımını başörtüsünden dolayı reddederler miydi? Keza Cumhurbaşkanının hanımını rencide ederler miydi?

Eğer halkın duygularını okuyabilmiş olsalardı, bir başbakana ‘pezevenk’ diyen bir subayı terfi ettirirler miydi?

Eğer bu ülkenin insanını tanıyabilmiş olsalardı Akif’e dil uzatıp ‘biz bunları belleyeceğiz’ diyen bir generale hesap sormazlar mıydı?

Ezanın Türkçe okunmasını dillendirirler miydi?

Özellikle 27 Nisan Elektronik Muhtırasında kullanılan dil ve üslubun ne kadar ağır, ileri sürülen gerekçelerin ne kadar indî olduğunu görmek, ordunun gücünü halkı sindirmek için bir araç olarak kullanmaya kalkmak insanı düşündürmekte ve de üzmektedir:

“…Özellikle kadınların ve küçük çocukların bu tür faaliyetlerde ön plana çıkarılması, ülkemizin birlik ve bütünlüğüne karşı yürütülen yıkıcı ve bölücü eylemlerle şaşırtıcı bir benzerlik taşımaktadır.

….O saatte yataklarında olması gereken ve yaşları ile uygun olmayan çağ dışı kıyafetler giydirilmiş küçük kız çocuklarından oluşan bir koroya ilahiler okutulmuş, bu sırada Atatürk resimleri ve Türk bayraklarının indirilmesine teşebbüs edilerek geceyi tertipleyenlerin gerçek amaç ve niyetleri açıkça ortaya konulmuştur.

 “Kutlu Doğum Şöleni” için ilçede bulunan tüm okul müdürlerine katılım emri verildiği, …ilköğretim okulu öğrencilerinin başları kapalı olarak ilahiler söylediği…, Cumhuriyet karşıtı olan ve devletimizin temel niteliklerini aşındırmaktan başka amaç taşımayan bu irticai anlayış…

Bölgemizdeki gelişmeler, din ile oynamanın ve inancın siyasi bir söyleme ve amaca alet edilmesinin yol açabileceği felaketlerin ibret alınması gereken örnekleri ile doludur.

Son günlerde, Cumhurbaşkanlığı seçimi sürecinde öne çıkan sorun, laikliğin tartışılması konusuna odaklanmış durumdadır. Bu durum, Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından endişe ile izlenmektedir. Unutulmamalıdır ki, Türk Silahlı Kuvvetleri bu tartışmalarda taraftır ve laikliğin kesin savunucusudur. Ayrıca, Türk Silahlı Kuvvetleri yapılmakta olan tartışmaların ve olumsuz yöndeki yorumların kesin olarak karşısındadır, gerektiğinde tavrını ve davranışlarını açık ve net bir şekilde ortaya koyacaktır. Bundan kimsenin şüphesinin olmaması gerekir.

Özetle, Cumhuriyetimizin kurucusu Ulu Önder Atatürk’ün, “Ne mutlu Türküm diyene!” anlayışına karşı çıkan herkes Türkiye Cumhuriyeti’nin düşmanıdır ve öyle kalacaktır.”6

Bu dil, bu üslup ve bu tehditkâr, baskıcı tavır, orduyu yıpratmakta ve halktan uzaklaştırmaktadır.

Subay Kadronun Gerçekçi Olmayan Anlık ve Baskıcı Karar ve Çözümleri Orduyu Yıpratmaktadır 

Subay kadro, halkla arasına koyduğu mesafeden ve liseden emekli oluncaya kadar aldıkları eğitimlerden dolayı halka yabancılaşmıştır. Yabancılaşmayla birlikte yalnızlaşmıştır. Bundan dolayı subay kadro, bu milleti, bu ülkeyi, bu ümmeti bu coğrafyayı sosyolojik ve psikolojik açılardan gereği gibi tanımamakta ve bilememektedir. Bu ülkenin ve bu coğrafyanın tarihini de derinliğine anlayabildiği de şüphelidir. Üç emekli Orgeneralin yaptıkları açıklamalar, subaylarımızın içinde bulunduğu halet-i ruhiyeyi göstermesi ve yukarıdaki ifadeleri teyid etmesi açısından önemlidir.

Birincisi: Yıl 1979; Türkiye Cumhurbaşkanını seçecektir. CHP’nin adayı, 12 Martçı Eski Hava Kuvvetleri Komutanı Emekli Orgeneral Muhsin Batur’dur. Erbakan’ın Partisi MSP meclistedir. Muhsin Batur Cumhurbaşkanlığı seçimi için Erbakan’dan destek istemek için ziyaretine gider. Erbakan’ın ifadesi ile üç görüşme gerçekleşir. (Bugün gelinen ortam itibariyle, emekli generallerin yaptıkları son açıklamalar çerçevesinde, Erbakan’la Muhsin Batur arasında geçen bu görüşmeyi, Sayın Erbakan Hoca’nın tarihe şahitlik etme ve Türkiye’nin önünü görebilmesi açısından kamuoyuna ayrıntılı bir şekilde açıklamasının tarihi bir sorumluluk olduğuna inanıyoruz.) Erbakan bu görüşmelerde İslam’ın, insanlık için, bu coğrafya için ve bu ülke için zararlı değil yararlı, keyfi değil elzem olduğunu Batur’a anlatır. Görüşmenin sonunda Org.Batur, Erbakan Hoca’ya üzerinde kara kara düşünülmesi gereken bir itirafta bulunur: ‘Hocam biz İslam’ı böyle bilmiyoruz. İslam bize böyle anlatılmadı.’

Muhsin Batur’un kullandığı ifadelerden islam konusunda çok yanlış bilgilendirildikleri anlaşılmaktadır.

İkincisi: Yıl 2007, PKK terörü ile ilgili, Kara Kuvvetleri eski komutanı emekli org.Aytaç Yalman’ın yaptığı açıklama:

“Cumhuriyet dönemindeki isyanlardan sonra 1938'den 1970'e kadar terör yok. Sosyal sorun dönemi dediğim, bu dönemdir. Tabii bu dönemde de siyasi alanda bazı illegal Kürt partisi kurma girişimleri var. Ama görünürde bir şey yok.

“Sorunun sosyal boyutu eskidir. Aslında Türkiye'nin sorunu henüz sosyal boyuttayken görmesi ve doğru okuması gerekirdi. Bu yapılabilseydi sorun belki sosyal aşamadayken çözülebilirdi. Ancak, maalesef bunun yapılamadığını görüyoruz. Henüz terör boyutuna gelmeden sosyal aşamada sorun çözülebilseydi çok daha iyi olurdu.

Bu açıdan baktığımızda, o aşamada sorunun 'kendini ifade' olarak tarif edildiğini görüyoruz. Dilini konuşmak, şarkısını, türküsünü dinlemek istiyor, kültürünü yaşamak istiyor.

Oysa, bizler o dönemde, 'Kürt yoktur' diye eğitilmişiz. Kürtleri, Türklerin kolu olarak görüyoruz. Ortalıkta işte dağlarda gezerken, karda yürürken kart-kurt sesleri çıktığı için Kürt denilmiştir, gibi tarifler dolaşıyor. O dönemde sosyal istekleri bile biz 'yıkıcı faaliyetler' kapsamında görüyoruz... Biz olayın sosyal yönünü görmemişiz, dolayısıyla sorunu zamanında görmemişiz."

“1978'den sonra Abdullah Öcalan Suriye'ye geçti. Bekaa'da kamp kurdu. 1982-1984 arasında ciddi hazırlık yaptılar. Türkiye bunun da farkında değildi. O zaman Evren Paşa dönemi, askeri yönetim var. Ancak, Apo-PKK olayı nedir, bunlar ne yapıyorlar, hazırlıkları nedir diye ciddi bir çalışma yok. Yönetim pek ciddiye almıyor.

O dönemde bunlara 'Apocular' deniliyor. 'Apocular' diye kayıt tutulup izleniyor ama sıkı bir çalışma değil bunlar. Bana göre 1978-1984 arasındaki yönetimin bu tutumu bir hatadır. Olayın ciddiyeti 1984 Eruh-Şemdinli baskınıyla ortaya çıkıyor. PKK terörünün başlangıcı olarak bu tarih alınabilir. Bu baskınlardan sonra askeri dönem, güvenlik güçlerinin silahlı mücadelesi başladı ve uzun bir zaman devam etti. Hâlâ da devam ediyor.”7

Kara Kuvvetleri eski komutanı emekli Org.Aytaç Yalman, bu ülkede Kürt diye bir halkın yaşadığını kendilerine öğretmediklerini itiraf etmektedir

Üçüncüsü: Yıl 2007; Kuvvet komutanlığı, Genelkurmay başkanlığı, Konsey başkanlığı ve Cumhurbaşkanlığı makamlarında bulunmuş ve en geniş yetkilerle donatılmış olarak ülkenin kaderine hükmetmiş emekli org.Kenan Evren’ın Kürtçe yasağı ile ilgili yaptığı açıklamadır: 

“-12 Eylül'de bir hatamız da oydu. Kürtçe konuşmayı yasakladık. Şöyle yasakladık: Konuşmalarda, mitinglerde, şurada burada Kürtçe konuşulmayacak. Okulda filan Kürtçe tedrisat yapılamaz dedik. Neden dedik? Ben Devlet Başkanı'yken, bir köyde ilkokula gittim. Üçüncü sınıfa mı, dördüncü sınıfa mı girdim, hatırlamıyorum. Açtım kitabı, oku şunu dedim çocuğa. Kem küm, çocuk okuyamıyor. Dördüncü sınıfa gelmiş, Türkçe’yi okuyamıyor. Kızdım. Orada söyledim. Öğretmene döndüm, 'Dördüncü sınıfa gelmiş, Türkçe’yi okuyamıyor, bu nasıl iş?' dedim. Sonradan anlaşıldı ki, öğretmen de Kürt. Kürtçe yapıyor tedrisatı. Döndüm ve Kürtçe yasağını koyduk. Kürtçe tedrisat yapılamaz dedik. Ama, biraz ağır yasak koyduk. Sonra bu yasak kaldırıldı, ama hataydı. Hata olduğunu sonradan anladım.”7 

K.Evren Genelkurmay başkanı iken Kanada’ya yaptığı seyahatte görüp benimsediği konuları, Konsey başkanı ve Cumhurbaşkanı olduğu bir dönemde nedense icra etmemiştir.

“-Belçika'yı ele alalım. Flamanlar ve Valonlar kavga etmiyorlar. Ben Genelkurmay Başkanı'yken Kanada'ya gitmiştim. Orada Quebec bölgesine gittim. Genelkurmay Başkanı gezdiriyor. Quebec'te lisan Fransızca. Tuhafıma gitti. 'Kanada'da nasıl iş bu?' dedim. Dediler ki, 'Burası Fransa'dan kalma bölge. Sonra bırakmışlar, ama bir anlaşmayla, buradaki halkın kendi lisanı kabul edilecek, kendi lisanlarını kullanacaklar' denilmiş. Bu bölgede devlet hizmetine gelecek bir vatandaş hem İngilizce’yi, hem Fransızca’yı bilmek zorunda dediler. Bölgede hizmet verecekse bu zorunluymuş. Şimdi bizde de Güneydoğu'da hizmet verecek memurun Kürtçe de bilmesi lazım. Katı tutumla olmaz bu iş.”

“Bir kere 36. paralel işi ve Çekiç Güç bir hataydı. Özal'ın hatasıydı. ABD'ye o imkânı verdik. Onun neticesini aldık mı biz? ABD bizi kullandı.”7

İlköğretimden başlayarak eğitimin tüm aşamalarında yabancı dili zorunlu tutan bir zihniyet, ana dili Kürtçe olan bir halka, ana dilini konuşma yasağı koymaktadır. Bu yasak döneminde Lice’de 80 yaşında bir nine, mahalle bakkalından kibrit isterken kullandığı bir cümle herkesin üzerinde kara kara düşünmesi, hatta oturup ağlaması gereken bir cümledir. Konuşmanın tamamı Kürtçedir. Çünkü ninemiz Türkçe bilmemektedir:

“Bakkal efendi ben şimdi senden Türkçe olarak bir kibrit istiyorum.”

Ey bu milletin Kürt olmayan unsurları! Bu davranış sizlere yapılsaydı hangi psikoloji içerisine girerdiniz? Elinizi vicdanınıza koyarak düşünün!

Ey herkesi ruhen değil şeklen Türk yapmaya zorlayanlar ne yaptığınızın farkında mısınız?

Sorunları Zamanında Çözmemek Veya Çözülmesine Mani Olmak Orduyu Yıpratmaktadır

Orgeneral Aytaç Yalman, sorunların sosyal aşamada iken çözülmesi gerektiğini; fakat Kürt sorunu sosyal aşamada çözülmediği için askeri aşamaya geçtiğini ifade etmektedir. Kürt sorununun sosyallik sürecinde (1938-1970) pek çok askeri yönetim gelip geçmiştir. Fakat sorunu çözmemişlerdir. Bundan daha da önemli olanı, sorunu çözmek isteyen siyasî iktidarlara da çözdürmemişlerdir. Demirel ve İnönü Diyarbakır’a gidip ‘Kürt realitesini kabul ediyoruz’ dediklerinde kendilerine konan tavır bellidir. Keza Erdoğan, ‘Kürt sorununu çözeceğiz’ dediğinde askerin tavrı gene aynı olmuştur. Erbakan “Siz ‘Ne mutlu Türküm’ derseniz, onlar da kalkar ‘Ne mutlu Kürdüm’ der; bu ülkeyi kaosa sürükler.” diyerek bir tehlikeye dikkat çektiğinde ödülü yargılanarak cezalandırılmak olmuştur.

Siyasî iktidarlara bu tavrı koyan askeri bürokrasinin, bugün sosyalleşme aşamasında sorunun çözülmemesinden şikâyetçi olmasını yorumlamakta zorluk çekmekteyiz. Çünkü askeri bürokrasinin görevi, sorunların çözülmesinde siyasî iktidarlara yardımcı olmaktır. Emekli Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hilmi Özkök ordunun görevini; 'Silahlı Kuvvetlerin rolü bu gibi olaylarda, hükümet ajanslarının bölgeye gelip sebebi ortadan kaldırmak için yapacakları harekâta uygun güvenlik ortamı sağlamaktır.7' diye açıklarken ordunun siyasî iktidarlara köstek değil destek olması gerektiğini ifade etmek istemektedir.

Ancak Türkiye’de pek çok toplumsal soruna, halkın ihtiyacı ve isteği olduğu için çözüm aranmamıştır. Genelde Batı’nın baskısı ile çözümler üretilmektedir. Bu nedenle sorunların çözümsüz kalması, Batı’ya müdahale etme fırsatını verdiği için Batı’nın işine gelmektedir. Batı Türkiye’deki sorunlardan şikâyetçi olurken çözülmesini de istememektedir. Kendi stratejisine uygun ortam ve şartlar hazır olduğunda sorunları masaya sürmektedir. O zaman da getirilen veya önerilen çözümler, bizim aleyhimize onların lehine olmaktadır. Oysa yapılması gereken, halkın ihtiyacı ve isteği olduğu zaman Türkiye’nin kendi iradesi ile çözümlerini üretebilmiş olmasıdır. Osmanlı’nın son yüzyılından günümüze kadar uzanan çok temel yanlış bir anlayıştır bu:

“Madem ki, bütün memleketlerimizin bu tarzdaki ıslahata muhtaç olduğuna inanıyorduk, niçin o iyilikleri o zamana kadar yapmamıştık? Yine kendimize dönecek bir iyilik için başkalarının bizi tazyik etmelerini bekliyorduk… Kötü yüz görüp kötü söz işitmekte ne zevk olabilirdi? Ermenistan’da ufak tefek bazı işleri yapabilmek için memlekette bir isyan çıkmasını bekledik… Suriye ıslahatçıları bize seslerini duyurabilmek için Paris’e kadar uzandılar. Başta Rusya olduğu halde bütün devletlerin bize nota yağdırmaya başladıkları zamana kadar yerimizden kımıldamadık…”

“Yangın saçağı sarmadan evvel memleketin -yalnız Ermenilerin demiyorum- muhtaç olduğu iyilikler yapılmış olsaydı, iş bu dereceyi bulmaz ve hükümet Rusların yol göstermeleri ve arka çıkmaları ile ıslahatı kabule mecbur kalmazdı… Arnavutların tazyiki ile nasıl Karadağlıların, Sırpların kucağına atılmalarına sebebiyet vermiş isek, Ermenileri de can düşmanları olan Ruslardan iyilik beklemeye, yine biz mecbur ettik…”8

Kürt sorununun kangren haline gelmesinde bu anlayış ve uygulamaların payı yüzde kaçtır? Bu sorunun cevabı bu gün araştırılmalıdır. Ayrıca bu günkü tutum ve tavır devam ederse, ödenecek bedelin ne olabileceği de düşünülmelidir.

Burada bir başka soru daha sormamız gerekmektedir: Genelkurmay başkanı iken çözümünü gördüğünüz bir sorunu, bütün gücün elinizde olduğu Konsey başkanlığı zamanında neden çözmediniz veya çözemediniz? Kürtçe konuşmayı, yazmayı hatta yayın yapmayı niçin serbest bırakmayıp tam tersine Kürtçe konuşma yasağını getirdiniz? Niçin? Niçin?

Yoksa bu ülke bilemediğimiz, görünmeyen bir güç tarafından mı yönetilmektedir? Siyasî iktidarlara ve orduya rağmen bu ülkeyi yöneten gizli bir güç mü vardır?

Sonuç: Askerin Eğitimi de Dahil Olmak Üzere Bu Ülkedeki Eğitim Sistemi Tamamen Değiştirilmelidir

Emekli generaller, bu ülkenin Müslüman halkını yeteri kadar tanıtmayan, Kürtler’i yok sayan bir eğitim aldıklarını belirtiyorlar. Bu ülkede Müslüman yok, Kürt yoktur mantığının doğal sonucu olarak dini ve etnik iki toplum kesiminin haklı hak talepleri, kasıtlı düşmanlık içeren tehlikeli talepler olarak algılanmıştır ve de algılanmaktadır. Bu da iç tehdit algılamasını, bu iki noktadaki hak taleplerine endekslemiştir. Başlangıçtan beri ortaya konan irtica ve bölücülük tehdidi, böylesi yanlış bir algı ve değerlendirmenin sonucudur. Nitekim Aytaç Yalman’ın; ‘O dönemde sosyal istekleri bile biz 'yıkıcı faaliyetler' kapsamında görüyoruz... Biz olayın sosyal yönünü görmemişiz, dolayısıyla sorunu zamanında görmemişiz.’ demesi bunun en güzel ifade edilmiş şeklidir. Şimdi 27 Nisan elektronik muhtırasını bir kez daha okuyalım ve o günden bu güne ne değişmiştir diye kendimize soralım.

Bütün bu sosyal istekleri karşılayıp, sorunu hem çözmemek hem de çözdürmemek nasıl bir düşünce ve anlayışın ürünüdür? Sorunların içinden çıkılamaz hale gelmesinin ana nedeni, sivil ve askeri bürokrasinin bu ülke halkını, bu coğrafyayı, İslam’ı ve bu coğrafyanın tarihini gereğince bilememiş olmalarıdır. O nedenle çözümler anlık ve ülke gerçekleri ile uyuşmamaktadır. Halk tarafından kabul görmemektedir. İttihatçı bir gelenekten etkilendikleri için ülke sorunlarını kuvvet kullanarak çözme eğilimleri ağır basmaktadır.

Bu ülke, her şeyi bedel ödeyerek öğrenmek ve çözmek zorunda mıdır? Çok uzağa gitmeye gerek yoktur. 600 yıllık Osmanlı tarihi bizim için çok iyi bir laboratuardır. Oradan alabileceğimiz çok ders vardır. Osmanlı da eyalet valiliği yapmış Hüseyin Kazım Kadri, ‘Balkanlardan Hicaza İmparatorluğun Tasfiyesi’ adlı kitabında pek çok sorunu inceler, önemli tespitler yapar. Olaylara yaklaşım tarzındaki yüzeysellikten, çözüm arayacak ve uygulayacak bir iradenin yokluğundan şikâyet eder:

“Red ve inkarı kabil olmayan bir hakikat var ise, o da hükümetin Rumeli de kesin ve belirli bir programının olmamasıdır. Daha açık söylemek lazım gelirse Makedonya meselesi denen hastalık ne teşhis edildi, ne de ciddi surette tedavi gördü. Yapılan tedbirler, belirtileri tedavi kabilinden ve faidesi şüpheli şeyler idi. Hükümetin ciddiyet gösterdiği yer, yalnız zor göstermede ve ibretlik cezalar vermede idi ve en ziyade Arnavutluk bu politikaların sıkıntılarını çekti ve tazyikin en çok olduğu yerden patladı.”8

Cumhuriyet dönemi yöneticilerinin İmparatorluğun tasfiye edilmesindeki ana nedenleri inceleyip tedbir alması beklenirdi. İşte askeri bürokrasinin en tepesinde bulunup da bu milletin mukadderatında söz sahibi olan bu komutanların, ülke meselelerine getirdikleri çözümlerin sığ, gündelik olmuş olması; çözümlerini tepeden inmeci ve tehditle beraber sunup uygulamaya sokmaları orduyu yıpratmıştır ve de yıpratmaktadır. Böyle giderse daha da yıpratacaktır. Bu gerçeği bu ülkeyi seven herkesin görmesi ve tedbir alması gerekmektedir.

Hüseyin Kazım’ın tespitleri ile paşaların Kürt meselesi ile ilgili değerlendirmeleri ne kadar da örtüşmektedir. Oysa sivil ve askeri bürokratlar ile siyasetçilerden beklenen, stratejik derinlikle ve derinlikli bir tarih şuuruna sahip olarak olaylara yaklaşmaları ve çözüm üretmeleridir. Tabii bunun olabilmesi için hangi kültür ve medeniyete ait olunduğu öncelikle berraklaşmalıdır. Batılı bir kafayla, bu coğrafyanın, bu milletin ve bu ümmetin sorunlarını bırakın çözmek, algılamak dahi mümkün değildir.

Türkiye’deki subay kadro, ABD ve NATO tarafından eğitilmektedir. Yanlışlık buradadır. Sorunun ana kaynağı burasıdır. O nedenle subay kadronun eğitimi yeni baştan ele alınıp düzenlenmelidir. Subay kadroya kendi kültür ve medeniyeti ile tarihi çok gerçekçi bir şekilde öğretilmedir.

Ayrıca halktan tamamen tecrit edilmiş olan subay kadro, halkın içinde olacak tarzda bir düzenleme yapılmalıdır.

Subay cenazelerinde cami avlularında halktan tecrit edilmiş cenaze törenleri kaldırılmalıdır. Koltuk ve gölgelik getirilmemelidir. Cenazelerde bile halktan uzakta olmak, uzakta durmak gerçekten de bu milleti üzmektedir.

Yerli harp sanayi kurularak hem askerin hem de milletin, Batı karşısında duyduğu eziklik ortadan kaldırılmalıdır. Bunun için gerekli strateji çizilmeli ve gerekli planlama yapılmalıdır.

Batı’nın 11 Eylül sonrası politikaları göz önüne alınarak ordu ve istihbarat yeniden yapılandırılmalıdır.

Türkiye’nin ana sorunlarından biri, kurumlar arası ve kurumlar içi kavgalardır. Türkiye’nin bu sorunu acilen çözecek ortak bir akıl ve ortak bir yol bulması gerekmektedir.

Referans milletin kendisi olmalıdır.

Millet devletin emrinde değil, devlet milletin emrinde olmalıdır. Sivil ve askeri bürokrasinin bunu görmesi, kabullenmesi zamanı gelip geçmiştir. Bu ana tezat ortadan kaldırıldığında Türkiye’nin bir çok sorununun otomatik olarak ortadan kalkacağı görülecektir.

Anadolu Selçuklu Sultanı 3. Alâeddin Keykubad’ın Osman Gazi’ye gönderdiği Ramazan 683 tarihli berat’ında yöneticilerin unutmaması gereken temel yönetim felsefesi bugün rehberimiz olmalıdır:

“Yurdun korunması askersiz olmaz.

Asker parasız toplanmaz.

Para, yurt mamur olmadıkça kazanılmaz.

Yurt imarı siyaset olmadıkça mümkün olmaz.

Siyaset ise adaletten başka bir şeye dayanmaz.”9

Bu ülke; işçisi, köylüsü, esnaf ve sanatkârı, iş dünyası, sivil ve askeri bürokratları ile siyasetçileri, her türlü etnik ve mezhepsel unsurları ile bir ve bütün olmak zorundadır. Bu bütünlüğü parçalanmış hiçbir ülke ve toplum ayakta kalamamıştır.

Bunun için nirengi noktası hak ve adalettir.

Unutmamak lazımdır ki ‘Adalet Mülkün temelidir’.

Unutmamak lazım ki ‘Adalet yoksa Barış da yoktur’.

Kaynaklar

1.         Kalyoncu C. A. “Darbeci Paşalar İstedi, Bombaları Patlattık”, Sarp Kuray’la Röportaj,

            Aksiyon Sayı: 579 - 09.01.2006.

2.         Ecevit, B., “Ecevit 12 Eylül’ü Anlatıyor,” 2 Ağustos 1989, Milliyet.

3.         Demirel, S., “Demirel’den Evren’in Anılarına Yanıt”, 23 Kasım 1990, Milliyet.

4.         “12 Eylül’e 5 kala, 5 geçe,” 14 Ağustos 1989, Milliyet.

5.         Demirel, S., “Demirel’den Evren’in Anılarına Yanıt”, 24 Kasım 1990, Milliyet.

6.         27 Nisan Muhtırası, Basın Açıklaması, Tarih: 27 Nisan 2007, NO: BA- 08 / 07

7.         Bila F. , PKK'yla Geçen 24 Yılın Komutanları, Milliyet 03-11. 2007

8.         Hüseyin Kazım Kadri, Balkanlardan Hicaza İmparatorluğun Tasfiyesi, 10 Temmuz İnkilabı ve Netayici, Pınar Yayınları, İstanbul, 1992, S: 90, 124 Hüseyin Kazım Kadri, age. S: 67

9.         Yavi E., İhtilalci Subaylar, Yazıcı yayınevi, İzmir, 2003, S: 14