Örtünmenin Fıtri Temelleri - II: Kıyafet Değişimi ve Tesettür Düşmanlığı

 (Umran Dergisi)

“Rabbin’in yoluna hikmetle ve güzel öğütle çağır ve onlarla en güzel bir biçimde mücadele et.” (16 Nahl 125)

Geçen sayıda örtünme olayının insan fıtratı ile ilişkisini, yaratılış olayındaki Hz. Adem-İblis mücadelesini odak alarak, Kur’an ve Sünnet çerçevesinde inceledik. Örtünün, bir aidiyet unsuru olarak müslüman kadın kimliğinin bir sembolü ve cinsleri birbirinden birlikteliği koruyarak ayıran koruyucu kalkan özelliğinde olduğunu gördük.

Buradaki incelememizde kılık-kıyafetin değişimine etki eden faktörler ve tesettür düşmanlığının nedenleri üzerinde duracağız.

KIYAFET DEĞİŞİMİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER

Sosyolojik olarak kılık-kıyafet insanların  bir gruba aidiyetinin bir sembolü olarak değerlendirilmektedir:1 İnsanın duygularını mevkiini, kabilesini, cinsiyetini, yöresini, milletini, medeniyetini temsil edebilen, ortaya koyabilen önemli bir semboldür.

İnsan giyimine inancın, iklimin, ekonominin, gelenek ve göreneklerin, medeniyetin önemli etkileri vardır. Bu açıdan “kıyafetin tarihi”, dinler, adetler, düşünceler, medeniyetler ve siyaset tarihi ile iç içedir. Kıyafetin değişimine bakarak ferdin veya toplumun düşünce yapısının, inancının değişimi incelenebilir.

Kılık-kıyafet değişimine etki eden en temel parametre dini inançtır. Bununla beraber toplumların birbirini karşılıklı etkilemesi, özellikle mağlup toplumların galip toplumları taklidi, içinde yaşanılan toplumun örf-adet, gelenek ve görenekleri, sanayileşmenin ihtiyaçları, kapitalizmin kâr ihtirası ve moda hareketleri kıyafet üzerinde son derece etkili olurlar.

KIYAFETİ BELİRLEYİCİ OLARAK DİNİ İNANÇ

Geçen sayıda örtünme ve çıplak kalma olayının, insanın yaratılışında iblisin Hz. Adem’le eşine savaş açmasının sonucunda ortaya çıktığnı incelemiştik. Kıyafet tarihinin bu olayla başladığını ifade etmiştik. Ayrıca Allah’ın bu konuda emir ve yasaklarının neler olduğunu incelemiştik. Dolayısıyla geçen sayıda kıyafetin dini temellerini tesbit etmiş olduk. Ancak  olayı yalnızca Kur’an ve Sünnet çerçevesinde ortaya koymuş olmamız örtünmenin yalnızca İslam’a, bugünkü nitelendirmeler açısından, has bir olgu olduğu gibi bir yanlışlığa bizi itebilir. O açıdan konunun eksik kalmaması için Kitabı Mukaddes’te örtünmenin nasıl değerlendirildiğine ve geçmiş kavimlerin durumuna burada yer vermemiz yararlı olacaktır.

Kitabı Mukaddes’te örtünme, havarilerden olan Pavlus’un Korintoslular’a yazdığı mektuplarda konu edinilmektedir:2

“Ben Mesihe  uyduğum gibi, siz de bana uyun. İmdi herşeyde beni hatırladığınız ve size teslim ettiğim gibi talimleri tuttuğunuz için, sizi methederim.

Fakat bilmenizi isterim ki, her erkeğin başı Mesih, ve kadının başı erkek, ve Mesih’in başı Allah’tır. Başı örtülü olarak dua eden, yahut peygamberlik eden her erkek, başını küçük  düşürür. Fakat başı örtüsüz olarak dua eden, yahut peygamberlik eden her kadın, başını küçük düşürür; çünkü traş edilmiş olmakla bir ve aynı şeydir. Çünkü eğer kadın örtünmüyorsa, saçı da kesilsin; fakat kadına saç kesmek, yahut traş olmak ayıp ise, örtünsün. Çünkü erkek, Allah’ın sureti ve izzeti olduğu için, başını örtmemelidir; fakat kadın erkeğin izzetidir. Çünkü erkek kadından değil, fakat kadın erkektendir. Çünkü erkek de kadın için değil, fakat kadın erkek için yaratıldı. Bu nedenle ve melekler uğruna kadın, bir yetki işareti olarak başını örtmelidir. Bununla beraber, Rab’de ne kadın erkeksiz, ne de erkek kadınsızdır. Çünkü kadın erkekten olduğu gibi böylece erkek de kadın vasıtası iledir, fakat herşey Allah’tandır. Siz kendi nefsinizde hükmedin; kadının örtüsüz Allah’a dua etmesi yakışır mı? Tabiat bile size öğretmiyor mu ki, erkeğin uzun saçlı olması kendisi için hürmetsizlik, fakat kadının uzun saçlı olması kendisine izzettir. Çünkü saçı kendisine örtü olarak verilmiştir. Fakat bir kimse çekişici (tartışmacı) olmak istiyorsa, bizim böyle bir adetimiz yoktur, ne de Allah’ın kiliselerinin vardır.”

Pavlus’un Korintoslular’a yazdığı mektupta kadınların özellikle  dua anında örtünmelerinin şart olduğu söylenmektedir. Hıristiyan bilgin Tertulian, örtünmenin fıtri temellerine insanların dikkatini çekerek örtünün zinaya karşı cinsler arası koruyucu bir kalkan görevi gördüğünü ifade etmektedir:3

“Bakire, yalvarırım başını bir örtüyle ört! İffetli edep silahına sarıl, etrafını hicap duvarıyle çevir; cinsiyetine ne kendi bakışlarının ne de gelip geçenlerin bakışlarının sızmayacağı bir duvar ör. Kadınlara ait bu giysiyi bakireliğini korumak için taşı. Kendine, gerçekte olmadığın şeyin görüşünü ver ve sadece Tanrı seni öyle bildiği için hoşnut ol. Ayrıca sen zaten evlisin. Çünkü Hz. İsa ile evlendin; vücudunu ona teslim ettin, onunla nişanlandın ve şimdi nişanlın nasıl istiyorsa öyle giyin. Hz. İsa, dünyadaki gelin ve kadınların başlarında bir örtü olmasını istiyor. Onun nişanlıları ise bu örtüyü herkesten önce takmalı.”

Hıristiyan toplumlarda başörtüsü asırlar boyu bir kadının evli olduğunun bir sembolü olarak değerlendirilmiştir. Nitekim Cermen kadınlarının kılıklarına ilişkin 4. yüzyıldan kalan belgelerde evli bir kadının başını nasıl örttüğü tasvir edilmektedir:4

“Saçını içine toplamış olduğu ağın üzerine yüzünü de kapatan bir başörtüsü örter, bu başörtü kalçaya kadar iner, bazen önden açık bırakılır veya çene altından yuvarlak bir iğne ile tutturulurdu.”

Hristiyan bilgin Tertulian’ın ifadeleri ve yukarıdaki belgede geçen örtünme şekli ile Kur’an-ı Kerim’de Nur Suresi 31. ayeti kerimedeki benzerlikler dikkat çekicidir. Hepsi de dini kaynaklıdır. Aynı kökten, aynı özden gelen bilgilerle şekillenmişlerdir.

Daha da ilginç olan eski çağ uygarlıkları üzerinde yapılan çalışmalarda, kadınların başörtüsü kullandıklarını ve topuklara kadar inen kapalı giysiler giyindikleri tesbit edilmiştir. Özellikle Hitit devri mezar taşı kabartmalarında, Frigya’daki İon kültürleri kalıntılarında ve Süryani mozaiklerinde kadınların başörtülü oldukları belgelenmiştir::5

Eski Yunan’da ise başörtüsü, Zeus’un karısı Hera ve bereket tanrıçası Demetler’in özel sembolleriydi. Homer’e göre örtü, kadın kimliğinin ayrılmaz parçasıdır. Heraklit, Yunanistan ve Mısır’da yaşayan kadınların peçe taktıklarını ifade eder:5

“Giysilerin başa gelen kısmı öyle sarılır ki, yüzün tümü bir peçe ile örtülmüş gibi görünür. Zira sadece gözler ortada kalır, yüzün diğer bölümleri ise, giysinin bir parçası ile tamamen örtülür. Bütün kadınlar bu şekilde beyaz renkli giysiler giyerler.”

Kadının özgür ve iffetli oluşunun sembolü olarak örtünün algılandığına ilişkin ilginç bir hukuk belgesine Asurlular zamanında rastlanmaktadır. Fahişelerle, iffetli kadınları birbirinden ayıran bir sembol olarak başörtüsü kullanılmaktadır:6

“Evli ve dul kadınlar” ev haricindeki yerlerde bulunduklarında, başlarını örtmek zorundadırlar. Bu durum kapatılanlar (esirtu) için de geçerlidir. Kapatılan kadınlar hanımlarına sokakta eşlik ettiklerinde başlarını önermeliydiler. Buna karşılık fahişelerin başı açık olmalıydı. Buna uyulmazsa ağır ceza tehdidi vardı. Bu aynı zamanda tutsak kadınlar için de geçerliydi. Bir erkek kapatılmış bir kadını meşru karısı yapmak isterse, kadının başının tanıklar önünde örtüldüğü resmi bir tören gerekliydi.”

Kur’an-ı Kerim’de Ahzab 59’da geçen mü’min kadınların özgür ve iffetli tanınmaları, eziyet görmemeleri için örtünmeleri tarzındaki ifadelerle, Asurlulardan kalan belgedeki fahişelerin başlarının açık, evli ve dul kadınların ise kapalı olmalarına ilişkin ifadeler arasındaki benzerlik dikkat çekicidir.

Bütün bu bulgular, Hz. Adem’le İblis arasında başlayan mücadelenin, tarihin değişik dönemlerinde Allah’ın farklı peygamberleri ile İblis arasında devam ettiğinin birer göstergesidir. Allah’ın gönderdiği hidayetçilerin, Allah’ın emirlerini hayata geçirmesi ile toplum, tesettüre uymuştur. Peygamberlerden sonra gelen sapmalarla topyekün toplumlar veya bazı kesimleri tesettürden uzaklaşmıştır.

Bu bağlamda tesettür, Hakla batıl arasında ayırıcı bir çizgidir. Bu, düşünce bazında veya felsefi anlamda böyledir. Fert bazında ise ferdin bilgisi ve şuuru ile orantılı bir değerlendirme yapmak gerekir.

Onun için tesettür olayını şekli bir mümin olma, olmama tartışmasının ötesine taşıyarak insan zihni üzerine olumsuz etki eden ortamları/faktörleri ortadan kaldırmak ve insanları şuurlandırmak gerekir. Bu şuurlandırmanın yolu da tebliğdir.

MAĞLUPLARIN GALİPLERİ TAKLİT ETMESİNİN ÖRTÜNMEYE ETKİSİ

Farklı toplumların, farklı sınıf ve zümrelerin, farklı kabilelerin/aşiretlerin tarih içinde birbirinden ayrı özelliklerde giysiler giyindikleri ve giyimlerini ayırıcı bir sembol ve  bir aidiyet unsuru olarak kullandıkları bilinmektedir. Bir diğer deyişle toplumlar, kendi kimliklerini temsil edecek şekilde bazı giysileri sembolleştirmişlerdir. Papazların, hahamların, kahinlerin giysileri, müslüman din adamlarının başlıkları gibi sarık ve fesin Osmanlı ile özdeşleşmesi, Hint ve Afganlıların başlıklarının Hint ve Afgan toplumunu çağrıştırması gibi.

Bu açıdan toplumlar, başka toplumun kimliğini temsil eden giysilerin giyilmesine, bir kimlik sorunu olarak karşı çıkmışlardır. Başka toplumlara benzememek kavgası vermişlerdir.

Nitekim Hz. Peygamber bu konudaki temel espriyi teşebbüh (bir başka kavme, onun temel ayırıcı alametini benimseyecek şekilde benzemek) hadisi ile ifade etmektedir:7

“Ruhban elbisesi giymekten sakının. Zira kim Ruhban elbisesi giyer veya kendini onlara benzetirse, benden değildir.”

Nitekim Hz. Ömer, Azerbeycan’daki ordu komutanı Ukbe bin Ferkud’a yazdığı mektupta şöyle uyarmaktadır:7

“Lükse, sefahata dalmaktan, müşrik elbisesi giymekten ve ipek kullanmaktan sakın!..”

Aliyyu’l-Karî, teşebbühü (benzemek), bir toplumun sembolü olanları taklit etme, benimseme olarak değerlendirmiştir. Hz. Peygamberin Ruhban elbisesini özellikle belirtmesi, sembol olma, aid olma, temsil etme açısından teşebbüh kelimesinden ne anlaşılması gerektiğini ortaya koymaktadır.

Belki de bu noktada elbise, kılık kıyafet; cinsler arasındaki ayırıcı sembolizmine benzer bir başka fonksiyon icra etmektedir: İnançların farklılığı sembolizmi. İnançları ayırıcı, belirtici bir sembolizm, inanç sahiplerinin kasden veya yanlışlıkla rencide edilmelerini sağlayan bir koruyucu rol üstlenir. Çünkü farklı inanç mensuplarının önem verdiği değerler, farklıdır. Bir Hindu’nun ineğe atfettiği önemle, bir müslümanın atfettiği önem farklıdır. Karşısındakinin Hindu olduğunu bilen bir müslüman, elbetteki daha dikkatli davranacaktır. Bu açıdan farklı inançlara ilişkin sembolizmler, ilişkilerin daha sıhhatli ve daha tutarlı olmasını sağlar.

İnançları, örf ve adetleri gereği birbirlerine giyim konusunda muhalefet eden toplumlar, seri mağlubiyet ve başarısızlık durumlarında bu olgunun tersi bir davranış gösterebilirler. Mağlubların galipleri taklidi diyebileceğimiz bu davranış, psikolojik ezikliğin bir sonucudur.

Ardarda gelen mağlubiyetlere, bunalımlara çözüm bulmama durumunda mağlubların başvurduğu çare, galipleri taklit olmaktadır. İbni Haldun bu konunun sosyolojik analizini çok güzel bir şekilde yapmaktadır:8

“Nefs ve kalb, daima kavimlerine galebe çalmış ve kendi kavmine boyun eğdirmiş olanların olgunluk ve üstünlüklerine inanır. Yenilen kimse buna inandıktan sonra, bütün iş ve hareketlerinde kendisini yeneni örnek edinir ve ona benzemeye çalışır. Yahut kendisine üstün gelen kimsenin galebesinin, adet, mezhep ve mesleğinden ileri geldiği vehmine kapılır, bunu galebenin sebepleri ile karıştırır. İşte bu yanılgılardan dolayı yenilgiye uğrayan kimse giyim ve kuşam, hayvana binmek, silahlanmak ve bütün diğer hal ve işlerinde kendisini yeneni örnek edinir. Oğulların babalarını örnek edinmek istemeleri, onların olgunluk ve üstünlüklerine inanmış olmalarından ileri gelir. Aynı şekilde komşu kavimlerden biri ötekine üstün ise, mağlup olan, büyük ölçüde kendisine üstün olan komşu kavme benzemeye ve onu kendisine örnek almaya çalışır. O kavmin hali ve adeti bu yolla onlara sirayet eder.”

Tarih bunun ilginç örnekleri ile doludur. Tarihteki en ilginç örneklerden biri Deli Petro’nun Rusya’nın geri kalış nedenini, Avrupalı gibi giyinip yaşamamakta aramasıdır. Uzun sakallı Rus erkeklerini yakalayıp zorla traş ettirmiştir. Kadınlı  erkekli salon toplantılarını mecbur tutmuştur. Kalpak yerine şapka giymeyi sağlamak için Moskova’yı top bataryaları ile kuşatmıştır:.9

Benzer uygulamaların Osmanlı Tarihinde III. Selim, II. Mahmut ve Abdulmecid zamanında yapıldığını görmekteyiz.

Özellikle II. Mahmut sarık sarmayı yasaklatmış, kendisi ve devlet ricalı Avrupa tarzı giyinmeye başlamış ve fesi resmi kıyafet olarak ilan etmiştir:9

Osmanlı İmparatorluğunda ardarda gelen mağlubiyetlerin, başta padişahlar olmak üzere devletin ileri gelenleri ve aydınları üzerinde son derece olumsuz etkileri olmuştur. İbni Haldun’un ifade ettiği eziklik ve taklit etme duygusu tam anlamıyla ortaya çıkmıştır. Kendi giysilerinden utanır hale gelmişlerdir. III. Selim’e, yakınlarından birinin; “Padişahım, şapka giyip, Frenk olduk deyip, sokağa yürümekten gayrı çare yoktur” demesi böyle bir psikolojinin sonucudur:10

Nitekim Almanya’ya bir heyetle ziyarete giden Seyit Bey’in; “Olmayacak bu iş. Bizim karının başına şapkayı giydirip sokağa çıkarmalı. Başka çare yok!” tarzındaki çözüm arayışları, mağlubiyetlerin Osmanlı aydınlarının zihni üzerinde yaptığı tahribatın bir ölçüsüdür.11

Mustafa Kemal’in benzer duygular içinde olduğu, Yakup Kadri’ye yaptığı bir konuşmadan anlaşılmaktadır. Meşrutiyet’in ilanından hemen sonra Binbaşı Selahattin ile Paris’e yaptığı bir seyahati anlatırken kullandığı ifadeler ilginçtir12:

“... Ben ne olur, ne olmaz diye bavulun içine bir şapka koydurdum. Binbaşı Selahattin Bey, “İstemez; ben fesle gideceğim” dedi. “Olmaz birader” dedim. “Sen ne bilirsin, fesin itibarı şimdi yükseldi. Görmüyor musun? Meşrutiyetin ilanından beri bütün Avrupa matbuatı bizi meth ede ede bitiremiyor.” Ben gene ihtiyacı elden bırakmadım. Hududu geçer geçmez şapkamı başıma geçirdim... Bizim arkadaş tren durur durmaz fesli başını pencereden dışarıya uzattı. Sepetlerle dolaşan yemiş  satıcılarından birini çağırıyor, başlıyor pazarlığa. Derken aralarında ne oldu bilmiyorum. Seyyar manav çocuğunun başı kızdı ve yüzünü bir şiddetli tehevvürle buruşturarak Binbaşı Selahattin Bey’in suratına şu hakareti savurdu: “Tuh Turkos!” Bereket versin ki tren hareket etmişti. “Gördün mü birader?” dedim. O gene kanaatinde ısrarlı. Fesini terketmek istemiyordu. Paris’e vasıl olunca, manzaramız, artık umumi bir şaşkınlık ve istihza arzetmeye başladı. Rastgele gittiğimiz otelde Selahattin Bey bir ikinci garabet daha yapmasın mı? Ucuza gelir diye mutlaka iki yataklı bir oda istiyordu. Otelin adamları artık kendilerini tutamayıp bize kahkalarla gülmeye başladılar. Bu esnada, o zaman Paris sefaretinde ateşemiliter olan Ali Fethi Bey imdadımıza yetişti. Bizi görür görmez; “bu ne hal, bu ne kıyafet!” dedi.

1910 yılında Fransa’da yapılan Pıcardie manevraları için yapılan toplantıda kendisine söylenen şu sözler Mustafa Kemal’in ruh dünyasını derinden yaralamıştı:13

“Mustafa Kemal Bey, başında bu serpuş bulundukça, diğer meslektaşların, senin çok yerinde olan tenkit ve müşahedelerine önem vermezler.”

Bu ve benzeri olaylar Osmanlı aydınını derinden yaralamış ve İbni Haldun’un ifade ettiği gibi de buna çözüm olarak, galibi şekil olarak taklid etmeyi bulmuşlardır. Yaptıkları davranışı, halk nezdinde meşrulaştırabilmek için bunu bir medeniyet ve çağdaşlık sorunu olarak ele almışlardır. Tanzimatla başlayıp günümüz Türkiye’sinde hâlâ devam eden kavganın bu psikolojik yönünü iyi görmeli ve tahlil etmeliyiz.

Mağlubiyetlerin asıl sebeplerine inerek çözüm arama yerine, şekille çözüm arama tüm mağlup toplumlarda görülebilecek olan bir şuuraltı olaydır. Bugünün nesilleri, bu sosyolojik zemini iyi analiz etmeli, ifrata varmadan itidal içinde çözümler aramalıdır.

Örtünmeye, safiyane duygularla bir medeniyet sorunu olarak  görüp karşı çıkanlarla, Şeytan’ın yolunda bilinçli olarak ilerleyip bilinçli düşmanlık yapanları birbirinden ayırmalıyız. Her ikisini aynı kefeye koymak hem yanlış, hem de adaletsizlik olur.

Bu bağlamda kendileri gerçekte örtünmeye karşı olmadıkları halde zorla örttürülecekleri propagandası etkisinde kalıp örtülülere veya örtülü olarak okumak isteyenlerin mücadelesine soğuk bakanlar vardır. Bunları da şeytanın bilinçli  takipçilerinden ayırmak ve korkularını gidermek gerekir. Bunun yolunun da tebliğ olduğu gerçeği unutulmamalıdır.

KAPİTALİST DÜŞÜNCE VE MODA’NIN ÖRTÜNMEYE ETKİSİ

Batı’da kapitalizmin ortaya çıktığı andan itibaren örtünme ile sorunları olmuştur. Örtünün getirdiği sadelik, kapitalizmin tüketim mantığına tersti. Kâr hırsını engelleyen böylesi bir anlayışa kapitalizmin savaş açması uzun sürmedi. Batı’da kısa zamanda özellikle kozmetik ve tekstil sanayii kadın üzerinde moda hareketi ile korkunç bir baskı kurdu.

Bu akımın sonucunda kadın tenden ibaret bir teşhir ve tüketim aracı haline geldi. Kadın sadece seyredilen, erkekse sadece seyreden; kadın sadece uyaran, erkek sadece uyarılan olarak değerlendirilir oldu.

Moda tasarımcıları, kapitalizmin istediği tüketimi körükleyebilmek için, “aşırı uyarı” “uyarı merkezlerinin kaydırılması”, “temel ayrıntıların abartılıp sivriltilmesi” gibi taktiklerle kadını iktisadi sistemin birer mahkumu haline getirmişlerdir. Böyle bir sistem, kadını harcanmak zorunda olan bir araç olarak görmektedir.

Modanın mevsimlik değişimi, yıllara göre açık ve kapalılığın değişimi, günün saatlerine göre farklılaşması hep tahrik merkezli bir tüketim ateşini daha fazla yakabilmek içindir. Ne pahasına olursa olsun sahip olmalısın duygusu, körüklenmektedir. Böylelikle bu akım, yalnızca insanları çıplaklaştırmıyor; aynı zamanda yolsuzluk ve ahlaksızlık batağına saplanıp kalmalarını da sağlayabiliyor. Tüketim hastalığına yakalanan aileler çözülüp yıkılabiliyor. Bütün bu acı, ızdırap ve gözyaşları üzerinde kapitalist patronlar, sermayelerine sermaye katıyorlar, kârlarını katlıyorlar.

İslam sade bir şekilde örtünmeyi emrettiği, israfı haram saydığı için kapitalist tüketimin önünde en ciddi engeldir. Onun için bu zümre İslam’a ve örtünmeye karşı çıkacak, her türlü düşmanlığı ve engellemeyi yapacaktır. Elbetteki seks endüstrisi,  kadın üzerinden para kazanan tüm sektörler İslam’a ve örtünmeye karşı çıkacaktır.

Moda hareketinin önünde her kadının direnç göstermesi mümkün olmayabilir. Temiz duygular içinde olup da modanın yoğun propagandası altında örtünmeyen veya değişik örtünme anlayışına sahip olanları; şeytanın izinde bilinçli ilerleyip örtünme düşmanlığı yapanlarla bir tutmamak gerekir.

Bu insanlarımızı, kapitalizmin vahşi kâr dürtüsünün kurbanı olmaktan kurtaracak çözümleri aramalıyız. Unutmamamız gerekir ki, bu insanlara din ve dindar hakkında çok kötü şeyler anlatılmış,  din ve dindarlar alabildiğince aşağılanmıştır. Ellerindeki medya aracılığı ile, zihinler üzerine yıllarca yapılan baskının bir sonucu olarak, bu insanlar, dinden ve dindarlardan soğutulmuşlardır. O açıdan bu insanlarımızı bir sevgi selinde uyarıp kurtaracak, onlara doğruyu, güzeli ve gerçeği gösterecek bir anlatıma ihtiyaç vardır.

Unutmamamız gereken bir başka gerçek de günümüz zalimlerinin zulümlerinin korkusundan pek çok insan, gerçeği gördükleri, bildikleri halde seslerini çıkarmamakta, hatta zalimlerin saflarında görülebilmektedir. Bu insanları da zalimlerle aynı kategoriye  koymamak gerekir. Bunları da zalimlerin soylarından ayıracak bir anlatıma ihtiyaç vardır:

“İçlerinden zulmetmekte olanları hariç olmak üzere, kitap ehliyle en güzel olan bir tarzın dışında mücadele etmeyin...” (29 Ankebut 46)

Ancak böyle bir yaklaşımın sonucundadır ki, toplumsal mühendisliğe soyunanların uğraşları hüsranla sonuçlanır.

(Devam edecek)

KAYNAKLAR

1- Meriç, Ü, “Sosyolojik Açıdan Kılık-Kıyafet ve İslam’da Örtünme” İslam’da Kılık Kıyafet ve Örtünme, ISAV, İstanbul, 1987 s. 30-42.

2- Kitabı Mukaddes, I, Korintoslulara Mektup, Bap 11, 1-16, Kitabı Mukaddes Şirketi, İstanbul, 1988, s. 177.

3- Aktaş, C., Kılık-Kıyafet ve İktidar, Nehir Yay., İstanbul, 1989. S: 34.

4- Aktaş, C., A.g.e., s: 34.

5- Aktaş, C.,  A.g.e s: 51-32.

6- Aktaş. C., A.g.e s.:32.

7- Çakan, İ. Sünnette Giyim-Kuşam ve Örtünme, İslam’da Kılık-Kıyafet ve Örtünme, ISAV, İstanbul, 1987 s.:43-63.

8- Haldun. İ,  Mukaddime, MEB. Ankara, c-I, s. 374

9- Aktaş, e., A.g.e s. 46.

10- Atay, F.R., Çankaya, Ankara, s. 430-431.

11- Yalçın, H.C., Tanıdıklarım-Seyit Bey, Yedigün, No: 183, 9 Eylül 1936 (Aktaran Cündioğlu, D. Başörtüsü Risalesi, Tıbyan Yay.,  s. 28).

12- Karaosmanoğlu, Y.K., Atatürk, Ankara, s. 108-109.

13- Aktaş, C., A.g.e., s. 139.